Η λατινική Αμερική μετά τον Τσάβες

Του Λουις Ινιάσιο Λούλα Ντα Σίλβα  στους ΝΕW YORK Times

Η ιστορία θα αποδώσει στον Ούγκο Τσάβες (Hugo Chávez) τα εύσημα που δικαιούται για τον ρόλο του στην πορεία ολοκλήρωσης της λατινικής Αμερικής και για την σημασία της πολύχρονης προεδρίας του για τους φτωχούς της Βενεζουέλα, της χώρας όπου πέθανε στην Τρίτη (5/3) μετά από μακρά μάχη με τον καρκίνο. Πριν όμως εκδώσει η ιστορία την ετυμηγορία της για το παρελθόν, χρειάζεται πρώτα να κατανοήσουμε πλήρως την σημασία της παρουσίας του Τσάβες, τόσον στο εσωτερικό πολιτικό πλαίσιο, όσο και διεθνώς. Μόνον τότε θα μπορούν οι ηγέτες και οι λαοί της λατινικής Αμερικής, ομολογουμένως της πιο δυναμικής ηπείρου σήμερα, να προσδιορίσουν τα έργα που μας επιφυλάσσει το μέλλον και να εμπεδώσουμε όσα πετύχαμε την περασμένη δεκαετία όσον αφορά την διεθνή ενοποίηση. Αυτά τα έργα γίνονται ακόμα πιο επείγοντα σήμερα, που απωλέσαμε την συμβολή της απεριόριστης ενεργητικότητας του Τσάβες αλλά και την δέσμευσή του υπέρ των απαραίτητων κοινωνικών μετασχηματισμών που απαιτεί η απάλυνση της εξαθλίωσης του λαού του. Οι κοινωνικές παρεμβάσεις του Τσάβες, ιδίως στους τομείς της δημόσιας υγείας, της στέγασης και της εκπαίδευσης, βελτίωσαν την ποιότητα ζωής εκατομμυρίων συμπατριωτών του. Δεν χρειάζεται να συμφωνούμε με όλα όσα έκανε ή είπε ο Τσάβες. Αναμφίβολα επρόκειτο για μια μορφή αμφιλεγόμενη, συχνά συγκρουσιακή, που ουδέποτε απέφευγε την λογομαχία και για τον οποίο τίποτα δεν ήταν ταμπού. Οφείλω να παραδεχτώ πως συχνά ένιωσα πως θα ήταν πιο σώφρον για τον Τσάβες να μην είχε πει όλα όσα είπε. Αλλά αυτά τα προσωπικά του χαρακτηριστικά, επ' ουδενί δεν πρέπει να μας οδηγούν να παραβλέπουμε τις αρετές του. Μπορεί επίσης κάποιος να διαφωνεί με την πολιτική ιδεολογία του Τσάβες κι ένα πολιτικό στιλ που οι επικριτές του συχνά χαρακτήρισαν αυταρχικό. Δεν επέλεξε να παίρνει εύκολες πολιτικές αποφάσεις, ούτε να υπαναχωρεί σε ότι είχε αποφασίσει. Μολοταύτα, κάθε άνθρωπος με κάποιο ίχνος τιμιότητας, ακόμα κι ανάμεσα στους σφοδρότερους πολεμίους του, δεν μπορεί να αρνηθεί την συντροφικότητα, την εμπιστοσύνη, ακόμα και την αγάπη που ένιωθε ο Ταάβες για τους φτωχούς της Βενεζουέλα και για την υπόθεση της λατινοαμερικανικής ολοκλήρωσης. Γνώρισα πολλούς ανθρώπους με εξουσία και πολιτικούς ηγέτες στην ζωή μου, αλλά λίγοι πίστευαν με τόση θέρμη όσον εκείνος στην ενοποίηση της ηπείρου μας και των ποικίλων λαών της, των γηγενών ινδιάνων, και των απογόνων των εποίκων, Ευρωπαίων και των Αφρικανών. Το 2008 υπήρξε ανεκτίμητη η συμβολή του Τσάβες στην σύναψη της ιδρυτικής συνθήκης της «ένωσης νοτιοαμερικανικών εθνών» (UNASUR) της δωδεκαμελούς διακυβερνητικής οργάνωσης που μπορεί κάποια μέρα να κινήσει την ήπειρό μας προς την κατεύθυνση στην οποία μας καθοδηγεί η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Το 2010 υλοποιήθηκε η ιδέα για την δημιουργία της «κοινότητας των κρατών της λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής» (CELAC), παρέχοντάς μας ένα ακόμα πολιτικό βήμα, δίπλα σε εκείνο της «οργάνωσης αμερικανικών κρατών» (OAS) (στην οποία πάντως δεν συμμετέχουν οι Ηνωμένες Πολιτείες και ο Καναδάς, που είναι μέλη του OAS). H«τράπεζα του νότου» ο νέος μείζων χρηματοπιστωτικός οργανισμός, ανεξάρτητος από την «παγκόσμιο τράπεζα» και την «παναμερικανική αναπτυξιακή τράπεζα» (IDB), οφείλει επίσης την ύπαρξή του στην ηγετικότητα του Τσάβες. Τέλος, ενδιαφερόταν ζωηρά για την σφυρηλάτηση στενότερων δεσμών μεταξύ της λατινικής Αμερικής και του αφρικανικού και αραβικού κόσμου. Αν ένας δημόσιος άνδρας πεθάνει χωρίς να αφήσει πίσω του ιδέες, πεθαίνει μαζί του και η πολιτική του παρουσία. Ο Τσάβες δεν ανήκει σε αυτήν την κατηγορία. Υπήρξε ένας ισχυρός, δυναμικός και αλησμόνητος ηγέτης που οι ιδέες του θα συζητιούνται επί δεκαετίες σε πανεπιστήμια, συνδικάτα, κόμματα και παντού όπου υπάρχουν άνθρωποι που νοιάζονται για την κοινωνική δικαιοσύνη, την εξάλειψη της φτώχειας και την δικαιότερη κατανομή της εξουσίας μεταξύ των λαών του κόσμου.Ίσως μερικές από τις ιδέες του να εμπνεύσουν νέους ανθρώπους στο μέλλον, ακριβώς όπως ενέπνευσε τον ίδιο τον Τσάβες η ζωή του Σιμόν Μπολιβάρ (Simón Bolívar), του μεγάλου απελευθερωτή της λατινικής Αμερικής. Η ιδεολογική κληρονομιά του Τσάβες θα χρειαστεί περισσότερη δουλειά για να γίνει πραγματικότητα στον περίπλοκο κόσμο της πολιτικής, όπου οι ιδέες δοκιμάζονται στην Λυδία λίθο της αντιπαράθεσης και της διαφωνίας. Ο κόσμος τώρα θα χρειαστεί άλλους ηγέτες να συνεχίσουν τις προσπάθειές του με την επιμονή που τον χαρακτήριζε, ώστε τα οράματά του να μην μείνουν στα χαρτιά. Προκειμένου να το πετύχουν αυτό, οι οπαδοί του Τσάβες στην Βενεζουέλα έχουν πολλή δουλειά να κάνουν για να οικοδομήσουν και να ενισχύσουν δημοκρατικούς θεσμούς. Καλούνται να κάνουν το πολιτικό τους σύστημα πιο λειτουργικό και διάφανο· να καταστήσουν πιο προσβάσιμη την πολιτική συμμετοχή· να βελτιώσουν τον διάλογο με τα κόμματα της αντιπολίτευσης· να ενδυναμώσουν τα συνδικάτα και την κοινωνία των πολιτών. Όλα τα παραπάνω είναι απαραίτητα για την ενότητα της Βενεζουέλα -και την επιβίωση των τόσο δύσκολα επιτευχθέντων επιτευγμάτων του Τσάβες. Αναμφίβολα, όλοι οι κάτοικοι της Βενεζουέλα, οπαδοί και αντίπαλοι του Τσάβες, ένστολοι και πολίτες, ρωμαιοκαθολικοί και ευαγγελιστές, πλούσιοι και φτωχοί, συνειδητοποιούν τις δυνατότητες της χώρας τους. Όμως, μόνο η ειρήνη και η δημοκρατία μπορεί να τις αξιοποιήσει όπως τους αξίζει. Οι διεθνείς θεσμοί στην ίδρυση των οποίων συνέβαλε ο Τσάβες θα βοηθήσουν επίσης στην ενοποίηση της νοτίου Αμερικής. Δεν θα παρευρεθεί ξανά στις συνόδους κορυφής, αλλά τα ιδανικά του, και οι αντιπρόσωποι της Βενεζουέλα θα συνεχίσουν να δίνουν το παρών. Η δημοκρατική συντροφικότητα μεταξύ των ηγετών των λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής είναι η καλύτερη εγγύηση για την πολιτική, οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ενότητα που θέλουν και χρειάζονται οι λαοί μας. Η πορεία προς την ενότητά μας είναι μονόδρομος. Αλλά όσο σταθεροί κι αν είμαστε ως προς αυτό, θα χρειαστεί να είμαστε ακόμα περισσότερο παρόντες ως εκπρόσωποι των εθνών μας στις διαπραγματεύσεις στα διεθνή fora όπως τα Ηνωμένα Έθνη, το «διεθνές νομισματικό ταμείο» και η «παγκόσμιο τράπεζα». Αυτοί οι θεσμοί, που γεννήθηκαν από τις στάχτες του Β' παγκοσμίου πολέμου δεν ανταποκρίνονται επαρκώς στις απαιτήσεις του σημερινού πολυπολικού κόσμου. Χαρισματικός και ξεχωριστός, ικανός να σφυρηλατεί φιλίες και να επικοινωνεί με τις μάζες με τρόπο που λίγοι ηγέτες στην ιστορία το κατόρθωσαν, ο Τσάβες θα μας λείψει. Θα θυμάμαι πάντοτε την φιλία και την συντροφικότητα που μας συνέδεε την οκταετία που συνεργαστήκαμε ως πρόεδροι, επ' ωφελεία των χωρών μας, της Βραζιλίας και της Βενεζουέλα, και των λαών τους. Ο Luiz Inácio Lula da Silva είναι τ. πρόεδρος της Βραζιλίας